کمالگرایی والدین و مشکلاتی که به همراه دارد
برخی از والدین بر این باورند که برای پیشرفت کردن فرزندشان در آینده، باید فشار زیادی بر او تحمیل کنند. این فشار برای انجام دقیق و بی‌نقص هرکاری، یکی از مشکلات بزرگ و مسکوت خانواده‌های کمال‌گرا است. نگاه‌های داورانه والدین، شرم از اشتباه فرزند، مقایسه کودکشان با دیگر کودکان، همه و همه از نشانه‌های کمالگرایی هستند که باعث تحمیل فشار روی فرزندان می‌شوند. اما مساله به این‌جا ختم نمی‌شود. بسیاری از والدین احساس می‌کنند که این رفتارها آن‌ها را تبدیل به والدین خوب و کاملی می‌سازد.
مساله اینجاست که کمالگرایی والدین و فشارهایی که برای بهتر شدن به کودک تحمیل می‌شود، نه تنها خود والدین را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه به زندگی کودک نیز آسیب می‌رساند. برای ساختن آینده‌ای بهتر برای فرزندان، راه‌های زیادی به جز کمالگرایی وجود دارد که می‌توان به وسیله آن‌ها در خود و فرزندتان تغییراتی انجام بدهید.
والدین کمال‌گرا
والدین کمال‌گرا به صورت معمول در همه جنبه‌های زندگی‌شان این ویژگی را از خود نشان می‌دهند. آن‌ها دوست دارند در همه کارها برترین باشند. در غیر این صورت احساس شکست می‌کنند. ممکن است این افراد برای رسیدن به اهدافشان، خود و یا اطرافیان را نیز قربانی کنند. این افراد، غالبا انسان‌های موفقی هستند. با این حال احساس رضایت نسبت به خود و فرزندشان ندارند.
والدین کمال‌گرا همیشه از حال و آینده فرزندشان هراس دارند. اگر نتوانند فرزندشان را به بهترین دانشگاه بفرستند، احساس شکست‌خوردگی می‌کنند. کمال‌گرایان بر این باورند که استانداردهای تعیین‌شده از سوی ایشان باعث تعالی کودک خواهد شد ولی در حقیقت این طور نیست و ممکن است وضعیت معکوس باشد.
آیا شما کمال‌گرا هستید؟
نشانه‌هایی که زنگ هشدار کمالگرایی فردی را برای شما به صدا در‌می‌آورند:
- اغلب خود را مورد انتقاد قرار می‌دهید
- وقتی فرزندتان موفق نمی‌شود خودتان را سرزنش می‌کنید
- خودتان را با والدین دیگر مقایسه می‌کنید و خودتان را والدین ناقصی می‌دانید
- سابقه‌ی ضرب و شتم و خودزنی داشته‌اید
- به طور مداوم به این فکر می‌کنید که چطور می‌توانید والد بهتری شوید
- به دلیل انتظار بالا از فرزندان، خونسردی خود را از دست می‌دهید
نشانه‌هایی از تمایل به کمالگرایی در تربیت فرزند
- قراردادن کودکان زیر ذره‌بین و تمایل به انجام بدون اشتباه همه کارها
- بازگوکردن سریع اشتباهات کودکان به آن‌ها
- ستایش و یا سرزنش بیش از اندازه کودک
- تحت فشار گذاشتن کودکان برای رسیدن به رویاهای خود
- بررسی تاثیر خودتان روی دستاوردهای کودک و لذت بردن از این کار
- جدی‌گرفتن همه فعالیت‌های روزمره کودک
چگونه گرفتار کمالگرایی می شویم؟
هیچ کس از تمایل ناخواسته برای تبدیل شدن به والد بهتر مصون نیست، اما مادران شاغل ممکن است با شدت بیشتری در این دام بیفتند. این امر دو دلیل عمده دارد.
دلیل اول: مادران شاغل به صورت سنتی هم به دنبال دستیابی به بهترین دستاوردها هستند و هم تلاش می‌کنند در دیگر زمینه‌های زندگی‌شان مانند تربیت فرزند نیز موفق باشند. تمایل به موفقیت در مشاغل تا حدی طبیعی و دارای نشانه‌های مشخصی است. مثلا، فرد تلاش می‌کند به بالاترین سمت در شرکتی که در آن مشغول به کار است دست یابد. ولی متاسفانه حس موفقیت طلبی افراطی در فرزندپروری حد مشخص و آشکاری ندارد.
دلیل دوم: به گزارش نظرسنجی انجام گرفته توسط سایتcare.com 80% زنان شاغل به دلیل این که نمی توانند تمامی انرژی خود را برای تربیت فرزندان شان اختصاص دهند، دائما تحت تنش قرار دارند. 79% از این افراد خودشان را در فرزندپروری عقب افتاده احساس می‌کنند و 50% از آن‌ها نیز از این قضیه ترس دارند.
پدرها نیز اغلب در دام کمالگرایی می افتند. بر اساس گزارش یک نظرسنجی انجام گرفته در مرکز تحقیقات پیو در سال 2015، تقریبا 50% پدران دوست دارند تبدیل به بهترین والد ممکن شوند. علاوه بر آن، این تحقیقات نشان می‌دهند که پدران امروزی، 3 برابر بیشتر از پدران نسل قبل (به طور خاص پدران متولد دهه 60 میلادی) وقتشان را صرف کودکانشان می‌کنند. والدین تنها قربانیان فرزندپروری کمال‌گرایانه نیستند. کمال‌گرا بودن والدین روی زندگی کودکان نیز تاثیر منفی شدیدی می‌گذارد.
تاثیرات منفی کمال‌گرا بودن والدین بر روی کودکان
بین والدین علاقمند به تربیت استاندارد کودکان و والدین کمال‌گرا تفاوت وجود دارد. داشتن سطح استانداردهای بالا برای والدین خوب است زیرا این استانداردها به زندگی کودکان کمک می‌کنند و باعث پیشرفت آن‌ها می‌شوند. در حالی که والدین کمال‌گرا بر این باورند که اگر کودکشان به بالاترین حد استانداردها نرسد، یعنی آن‌ها و کودکشان شکست خورده‌اند. فشار آوردن بیش از حد روی کودکان برای بی‌نقص بودن، نتیجه برعکس خواهد داشت. اثرات این فشار می‌تواند منجر به انجام کارهای غیرمنطقی برای به دست آوردن نتیجه مورد نظر والدین شود. به طور مثال، ممکن است یک کودک به دلیل فشار سنگین والدین برای به دست آوردن نمرات خوب، از همکلاسی‌هایش تقلب کند. زیرا او فکر می‌کند که اگر بالاترین نمره را کسب نکند، والدین او را سرزنش خواهند کرد. باید این را بدانیم که کودکان و نوجوانان در هر سنی باید عواقب کارهای خودشان را گردن بگیرند، اشتباه کنند و یاد بگیرند.
کمالگرایی می‌تواند روحیه و شادابی کودکان را از نیز بین ببرد. کودکانی که فکر می‌کنند همیشه باید بهترین باشند، بیشتر در معرض خطر سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات دیگر هستند. معمولا آن‌ها مشکلات روانی‌شان را پنهان می‌کنند و به همین دلیل، مشکلات روانی آن‌ها درمان نمی‌شود.
کمالگرایی رابطه تنگاتنگی با رفتارهای خودپسندانه دارد و اتفاقا در بیشتر مواقع باعث شکست‌خوردن کودک می‌شود. ممکن است روزی کودکتان از فشارهای وارده خسته شود و خانه را ترک کند یا اگر تلاش کند ورزشکار خوبی شود و در این کار موفق نشود، برای همیشه ورزش را کنار بگذارد.
کمالگرایی را رها کنید!
هیچ انسانی کامل نیست. فرزند شما هم مانند دیگر کودکان و همکلاسی‌هایش نمی‌تواند کامل باشد. حتی اگر شما در ذهن خودتان ایده‌آل‌ترین والد هم باشید، باید به کودکتان اجازه اشتباه کردن بدهید. رها کردن کمالگرایی کار ساده‌ای نیست ولی می‌توانید با کمتر کردن انتظاراتتان آرامش بیشتری به فرزندتان بدهید. این کار رابطه‌تان را با فرزندتان بهتر کرده و فرزندتان موفق‌تر خواهد شد.
راهکارهایی برای مقابله با کمالگرایی
به حرف‌ها و نظرات خودتان بسیار دقت کنید. به طور مثال اگر فرزندتان در یک مسابقه مقام اول را کسب کرده است و یا اگر در مسابقه‌ای نتوانست رتبه‌ای کسب کند، او را بیش از حد ستایش و یا سرزنش نکنید. از کودکتان بپرسید در چه کارهایی خوب هست و بپرسید که نسبت به گذشته، چه کارهایی را بهتر از قبل می‌تواند انجام دهد.
در مقابل اشتباهات فرزندتان با حوصله و خونسرد باشید. اگر کودکتان تختش را مرتب نکرده و یا نمره بدی در امتحانش گرفته، عصبانیت خودتان را کنترل کنید. نفس عمیقی بکشید و آرام باشید. به یاد داشته باشید که بچه‌ها می‌توانند اشتباه کنند و هر اشتباه برای آن‌ها یک فرصت یادگیری است.
از مقایسه فرزندتان با دیگران خودداری کنید. بیشتر مواقع خانواده‌ها فرزندانشان را با فرزندان دوستان و فامیل مقایسه می‌کنند. سعی کنید از فضاهایی که باعث مقایسه زندگی دیگران با زندگی خودتان می‌شود، دوری کنید. فراموش نکنید که شما فقط قسمتی از زندگی دیگران را می‌بینید. قسمتی که خودشان می‌خواهند شما آن را ببینید! شما از جزئیات زندگی آن‌ها باخبر نیستید. بچه‌ها نیز روحیات و علایق متفاوتی دارند.
روی نکات مثبت خودتان در فرزندپروری تمرکز کنید. ممکن است شما برای کودکتان در زمینه‌های علمی معلم خوبی نباشید و نتوانید بهترین راه‌حل‌ها را برای او ارائه بدهید. ولی می‌توانید کارهای دیگری را که در انجام آن‌ها موفق هستید به او یاد بدهید. وقتی نمی‌توانید کاری را به خوبی به کودکتان یاد بدهید، قوی باشید و کمی دلسوزانه‌تر رفتار کنید.
شکست یا عدم موفقیت را فرصتی برای پیشرفت کودکان بدانید. بگذارید کودکتان مرتکب اشتباه شود و یا حتی گاهی شکست بخورد. شکست را فرصتی برای یادگیری بدانید و به کودکتان بگویید که عدم موفقیت ناراحت‌کننده است ولی آخر دنیا نیست و می‌تواند مجدداً با تلاش بیشتر موفق شود.
بیشتر از نتیجه، به تلاش کودکتان توجه کنید. به جای تمجید از نمره‌ی بالای فرزندتان در آزمون مدارس، از تلاش او برای رسیدن به این نمره تمجید کنید. یا مثلا اگر کودکتان توانسته در مسابقه فوتبال دو گل به ثمر برساند، به او بگویید که متوجه تلاش سخت او بوده‌اید و به خاطر تلاشش او را تحسین کنید. این کار باعث می‌شود کودکتان هیچ وقت از تلاش کردن دست برندارد.
هیچ‌وقت بیش از اندازه برای تلاش کردن کودکتان اصرار نکنید. اگر کودکتان به هر دلیلی از تلاش خود منصرف شد، بیش از اندازه به او فشار نیاورید. شاید به خاطر اصرار شما کودک برای کاری که در نظر دارد، دیگر هیچ تلاشی نکند. کودکتان را به چالش بکشید ولی به او فشار نیاورید.
سخن آخر
اگر تا کنون برای فرزندتان والدین کمالگرایی بوده‌اید، سعی کنید میزان کمال‌گرا بودنتان را کمتر کنید. از اشتباهات خودتان درس بگیرید و الگوی مناسبی برای فرزندانتان باشید. اگر نمی‌توانید خودتان را کنترل کنید بهتر است از یک روانشناس متخصص کودک کمک بگیرید. ممکن است بعضی مواقع تلاش بیش از اندازه برای کمال، ناشی از یک مساله سلامت روانی مانند اختلال اضطراب یا سابقه خاطره بدی در شما باشد. اگر کمالگرایی ادامه یابد، ممکن است دچار استرس مزمن و یا مشکلات روانی دیگر شوید. یک روانشناس متخصص و با تجربه می‌تواند در غلبه کردن به کمالگرایی به شما کمک کند. درمان به موقع کمالگرایی، بهترین کاری است که می‌توانید برای خود و فرزندانتان انجام دهید.
برای مشاهده و شرکت در دوره‌های مشاوره و روانشناسی آنلاین، می‌توانید به اینستاگرام یاشام مراجعه کنید
مقالات دیگر ما را می‌توانید از صفحه‌ی مقالات یاشام مطالعه بفرمایید